روانشناسی بالینی شاخه‌ای است که به درک، پیش‌بینی و درمان نابهنجاری، ناتوانی و آشفتگی‌های شناختی، هیجانی، زیست‌شناختی، روان‌شناختی، اجتماعی و رفتاری کمک می‌کند و از عمر آن به عنوان یک رشته تخصصی و مستقل حدود 90 سال می‌گذرد. تاریخ آن با تکامل روانشناسی مرضی آمیخته است و گذشته آن به زمان انسان اولیه می‌رسد؛ زمانی که بشر نخستین امراض روانی را پدیده‌ای ماورءالطبیعه می‌دانست.
روانشناسی بالینی بزرگترین حوزه در بین حوزه‌های روانشناسی است و خصوصاً در ایران بیشترین شمار روانشناسان در این رشته کار می‌کنند، یعنی رشته‌ای که سر و کارش با کاربرد اصول روان شناختی در امر تشخیص و درمان مشکلات عاطفی و رفتاری مانند بیماری روانی، بزهکاری نوجوانان، اعتیاد، کشمکش‌های زناشویی و خانوادگی، و سایر مشکلات سازگاری است.
روانشناسی بالینی خود دارای چند رشته تخصصی است که از آن میان می‌توان به سلامت روانی کودکان، سلامت روانی بزرگسالان، اختلالات هیجانی، سوء مصرف دارو، ناتوانی‌های یادگیری و روانشناسی سلامت اشاره کرد.
حوزه کاری روانشناسی بالینی
نقش‌های تعریف شده برای روانشناسی بالینی را می‌توان ارزیابی و تشخیص، مداخله و درمان، مشاوره، آموزش و نظارت بر کار روان‌درمانگرها و همچنین پژوهش و مدیریت دانست.
یک روانشناس بالینی با توجه به علاقه و توانایی‌اش می‌تواند در هر یک از چهار زمینه زیر به فعالیت بپردازد: کشف ماهیت بیماری‌های روانی و روش درمان افراد مبتلا (در مواردی این کار با مشارکت روانپزشک انجام می‌شود چرا که در مواردی با تجویز دارو روند درمان بهتر پیش می‌رود و تجویز دارو بر عهده روانپزشک می‌باشد)، روانشناس بالینی برای روان درمانی از رویکردهای متفاوتی مانند رفتار درمانی، روانکاوی، شناخت درمانی و … استفاده می‌کند.
اندازه‌گیری خصوصیات افراد بوسیله تست‌های روان شناسی، تحقیق و آزمایش خصوصیات بیماران روانی و تلاش تجربی برای کشف علل، علائم و طرق درمان بیماری‌ها. روانشناسان معتقدند که آگاهی از تمام این روش‌ها برای آماده‌ساختن روانشناسی بالینی ضروری است و روانشناس بدون آشنایی با آن‌ها نمی‌تواند به نحو موثری انجام وظیفه نماید.
روان شناس بالینی ممکن است در بیمارستان‌های روانی، مراکز مشاوره و روان درمانی، زندان‌ها، بیمارستان‌ها، مدارس، دانشگاه‌ها، پرورشگاه‌ها، کودکستان‌ها، مراکز نگهداری از سالمندان، کارخانه‌ها و انواع دیگر موسسات انجام وظیفه کند و با دادگاه‌های کودکان یا سازمان‌های نظارت بر بزهکاران، درمانگاه‌های بهداشت روانی، نهادهای ویژه با روان‌پزشکی، ارتباط نزدیک داشته باشد.
در نهایت سر و کار روانشناسان بالینی در اکثر موارد با افراد یا رفتارهای نابهنجار بوده و از این رو یک روانشناس بالینی برای درمان این نابهنجاری‌ها لازم است علاوه بر یک دید جامع نگر، دارای قدرت روحی بالایی باشد.
روانشناس بالینی چه تفاوتی با روانپزشک دارد؟
روانشناس بالینی برای درمان بیماری‌ها و حل مشکلات رفتاری از روش‌های دارویی استفاده نمی‌کند بلکه روش‌هایی مثل واقعیت درمانی . اکت . روانشناسی مثبت گرا ( موج سوم روانشناسی) سیستماتیک .رفتار درمانی و روانکاوی و ….را به کار می‌گیرد. او در جلسات مشاوره با صحبت کردن، گرفتن تست‌های شخصیتی و … بنا به تشخیص مشکلات را شناسایی کرده و با همکاری مراجعه‌کننده و تمرین‌های ذهنی مشکلات را به مرور زمان حل می‌کند. روانشناس بالینی در طول جلسات مشاوره روند پیشرفت را تحت نظر دارد و اگر نیاز باشد آموزش‌های مورد نیاز را ارائه می‌دهد.
اما روانپزشک بنا به تشخیص اختلال با تجویز دارو به مراجع کمک می کند که به واسطه مصرف داروها از نظر جسمی و هورمونی آمادگی بهتر برای ادامه زندگی و روند درمان از طریق رواندرمانی داشته باشد و در شرایط خاص شاید لازم باشد مراجع همزمان هم دارو درمانی و هم رواندرمانی را با هم داشته باشد تا بتواند به بهبودی کامل و موثر برسد.
چه مشکلاتی به دست روانشناس بالینی حل می‌شوند؟
روانشناس بالینی با هدف کم کردن ناراحتی و دغدغه‌های ذهنی به جهت بهبود وضعیت سلامت روان مراجعه کننده می‌تواند در موارد زیر آن‌ها را همراهی کند:
درمان اضطراب
درمان افسردگی
حل اختلافات خانوادگی
مشاوره ازدواج
مشاوره کودک
درمان فوبیا
درمان اختلالات شخصیتی
حل مشکلات یادگیری